Diqqat — bu
aqliy kuchni xohish orqali istalgan joyga yo’naltirish qobiliyati bo‘lib, uni
rivojlantirish uchun vaqtinchalik yoki qisqa chalg’ishlar o‘rnatish muhimdir.
O‘quvchilarni uzoq vaqt davomida qiziqish va hushyor tutish uchun diqqatni
boshqarishning ahamiyati katta. Psixologlar diqqatning davomiyligi 10-15 daqiqa
ekanligini ta’kidlaydilar, lekin bu vaqt motivatsiya, kayfiyat, va qabul
qilingan materialning dolzarbligiga qarab o‘zgarishi tabiiydir.
Diqqatni o‘lchash va o’rganish
2007-yilda Karen Uilson va Jeyms Korn tomonidan
o'tkazilgan tadqiqotda, ma’ruza davomida o‘quvchilarning yozuvlarida diqqat
pasayishi kuzatilgan. Tahlil shuni ko‘rsatdiki, diqqat e’tiborining davomiyligi
ma’ruza davomida tanaffuslar kiritilganda yaxshilanadi. Tadqiqotlar shuni
ko‘rsatadiki, diqqatning davomiyligi 10-18 daqiqadan keyin pasayib ketadi, va
ma’ruza davomida diqqatning o‘zgarishi sezilarli darajada bo‘lishi mumkin.
Diqqat va faol o‘rganish
2010-yilda
kimyo yo‘nalishida olib borilgan tadqiqotda, talabalar diqqat-e’tiborni
o‘lchash uchun tugmalarni bosish orqali diqqat yetishmovchiligini bildirganlar.
Tadqiqotchilar har xil o‘qitish uslublari, masalan, ma’ruzalar, namoyishlar
yoki savollar berish orqali diqqatni boshqarishning samaradorligini o‘rgandilar.
O‘quvchilar
tomonidan diqqatning 1 daqiqa yoki undan kam davom etishi ko‘rsatilgan. Biroq,
ko‘proq vaqtli tanaffuslarda diqqat uzoqroq saqlangan. Tadqiqotlar shuni
ko‘rsatdiki, diqqatning uzoq davomiyligi 10-15 daqiqa nazariyasining haqiqatga
mos kelmasligi mumkin. Ma’ruzalar davomida diqqat pasayishi 30 soniyadan 10
minutgacha bo‘lishi mumkin.
Ta’lim usullari va diqqat
O‘rganish shuni ko‘rsatdiki, faol o‘rganish usullari
va savollar texnikalari diqqat-e’tiborni oshirishda samarali bo‘ladi. Diqqatni
jalb qilish va saqlash uchun ta’lim usullari, masalan, faol o‘qitish metodlari,
savollar berish va interaktiv mashg‘ulotlar muvaffaqiyatli bo‘lishi mumkin.
Tadqiqotchilar o‘quvchilarning e’tiborini uzoqroq saqlash uchun dars davomida
faol o‘qitish usullaridan foydalanish zarurligini ta’kidladilar.
Diqqatni boshqarish o‘qitishda yuqori natijaviylikka
erishish uchun muhim ahamiyatga ega. Ma’ruzalar va darslarda diqqatni uzoq vaqt
davomida saqlash uchun tanaffuslar kiritish, faol o‘rganish usullarini qo‘llash
va interaktiv metodlardan foydalanish zarur. O‘quvchilarning e’tiborini
boshqarish orqali, ta’lim jarayonida samaradorlikni oshirish va o‘rganish
samaradorligini yaxshilash mumkin.