Arkanzas universiteti va Bukingem universiteti tadqiqotchilari 16 aprel kuni Taʻlim psixologiyasi sharhida “Xususiy taʻlimning jamoat maqsadlari: fuqarolik natijalarining (civic outcomes – jamiyatga naf keltiruvchi bilim, koʻnikma va qadriyatlarga ega fuqarolar) metatahlili” tadqiqoti natijalarini taqdim etishdi.

 

Unda xususiy diniy taʻlimning siyosiy bagʻrikenglik, vatanga sodiqlik, bilim va koʻnikmalar darajasi oʻrtasidagi bogʻliqligi ochib berilgan. Monitoring global miqyosda fuqarolik taʻlimining ahvoli bilan bogʻliq xavotirlar manzarasida oʻtkazildi.

 

Mualliflar oʻndan ortiq mamlakatlarda oʻtkazilgan 57 ta tadqiqot natijalarini birlashtirib, maktab taʻlimi va toʻrtta asosiy fuqarolik natijasi oʻrtasidagi oʻrtacha munosabatni hisoblab chiqishdi:

 

– siyosiy bagʻrikenglik, boshqalarning huquqlari va fikrlarini hurmat qilishga tayyorlik, tenglik, inson qadr-qimmati va boshqalarga munosabat;

 

– siyosiy hayotda ishtirok etish, oʻzini oʻzi boshqarish faoliyatida ishtirok etishga tayyorlikning xulq-atvor koʻrsatkichi;

 

– fuqarolik bilimi va koʻnikmalari, shu jumladan, mamlakat konstitutsiyaviy tuzumiga oid maʻlumotlar boʻyicha testlardagi baholar, shuningdek, adolatli saylov natijalarini qabul qilishga tayyorligi;

 

– jamiyatga foyda keltiradigan faoliyatga jalb qilish koʻrsatkichlari, shu jumladan xayriya xayriyalari va bepul koʻngilli ishlarga qatnashish soatlari soni.

 

Tadqiqotda maktab iqlimi, irqiy uygʻunlik, maktab intizomi darajasi, maktabdagi zoʻravonlik darajasi va oʻqituvchilar tomonidan berilgan uy vazifalari miqdori koʻrib chiqildi. Natijalar diniy maktablar ushbu toifalarning har birida diniy boʻlmagan maktablardan ustun ekanini koʻrsatdi.

 

Ulardagi muhit oʻrganish va taʻlim olish uchun qulayroqdir: yuqori darajadagi oʻqish va davomat, irqiy uygʻunlik va maktab intizomi. Diniy maktablarda zoʻravonlik va oʻquvchilarning xavfli xatti-harakatlari ham koʻzga tashlanmaydi.

 

Tadqiqotchilar xususiy diniy maktablar oʻquvchilarni fuqarolikka tayyorlashda samaraliroq ekanligini aniqlashdi. Bolalarning siyosiy bagʻrikengligini, fuqarolik bilim va koʻnikmalari umumtaʻlim maktablariga nisbatan 12 foizga yuqori ekani maʻlum boʻldi. Ular hech boʻlmaganda qonunga boʻysunadigan va ehtimol, undan yaxshiroq fuqarolarni shakllantiradi.

 

Arkanzas va Bukingem universitetlari tadqiqotchilari tomonidan olib borilgan tadqiqot shuni koʻrsatadiki, jamiyatda diniy maktabning mavjudligi jinoyatchilik darajasini sezilarli darajada kamaytiradi. Mualliflarning fikricha, maktab tanlash demokratiyaning qargʻishi emas, barakadir: “Oʻquvchilar Xudo va yurt oʻrtasida tanlov qilishlari shart emas. Ular Xudoga gʻayrat bilan ishonadilar va mamlakatni qoʻllab-quvvatlaydilar».